Een gedragsverandering kan in verschillende fasen. De gebruiker kan van de ene fase doorgroeien naar de volgende fase, maar dat is niet altijd het geval. Mensen kunnen ook in een bepaalde fase, terugkeren naar een vorige fase of zelfs helemaal uit dit proces stappen.

Hoe het veranderingsproces ook verloopt, bij elke fase kunnen mensen uit de omgeving van een gebruiker bijdragen aan de motivatie om te veranderen

 

In eerste instantie zal een gebruiker meestal voor zichzelf en zijn omgeving ontkennen dat er iets aan de hand is. Als er al een probleem is, dan ligt dat bij de anderen en zeker niet bij hem of haar. Dit wordt voorbeschouwing genoemd.

Een eerste stap is daarom bewustwording, zich realiseren dat er een probleem is. En de problemen die mensen ervaren linken aan het eigen gebruik.

In deze fase kan de omgeving helpen door bezorgdheid te uiten. Door de gebruiker als het ware een spiegel voor te houden en hem of haar te confronteren met wat er fout loopt. En dat zelfs zonder meteen aan te sturen op de noodzaak om te stoppen of minderen met gebruik. Bijvoorbeeld erop wijzen dat iemand vermagerd is, dat hij of zij er bleek uitziet, veel minder interesse toont voor hobby's of zijn of haar tijd bijna uitsluitend doorbrengt met het roken van joints.

In de tweede fase denkt de gebruiker na over de voor- en nadelen van zijn gebruik. Hij maakt daarbij een balans op, wat zijn de voordelen en nadelen van blijven drinken of drugs gebruiken en wat zijn de voor- en nadelen van stoppen. De balans zal doorslaan naar stoppen met gebruik als er voldoende nadelen zijn aan het verder zetten van gebruik zijn en voldoende voordelen aan stoppen.

 

Wie zoveel nadelen ondervindt van zijn gebruik dat de balans doorslaat naar redenen om te stoppen, kan tot het besluit komen om ook echt te stoppen. Als de gebruiker vooral zelf dat besluit neemt, is de kans op slagen groter.

De omgeving kan dit beslissingsproces ondersteunen door het zelfvertrouwen van de gebruiker in zijn mogelijkheden om te veranderen te versterken. Iemand zal immers pas de stap naar verandering zetten als hij het gevoel heeft dat hij ertoe in staat is. Je kan dit doen door te benoemen wat wel goed gaat en wat de kwaliteiten van de gebruiker zijn.